Le poesie della X edizione del concorso

Si suol dire che un buon libro è quello che si apre con aspettazione e si chiude con interesse; personalmente posso dire di aver letto questa raccolta con molto coinvolgimento. Sono certo che attraverso il Concorso di poesia dialettale l’Associazione Touring Juvenatium svolga un’opera di salvaguardia: la crescente partecipazione ha evidenziato un sentito interesse per il recupero della memoria, degli usi e dei costumi. È palese tra le righe la patina emotiva che contraddistingue il vissuto personale di ciascun autore, che dona ad ogni verso la dignità dei racconti del focolare. Questo opuscolo va in stampa per volontà di tutta l’Associazione Touring Juvenatium ODV che mi onoro di presiedere, con la consapevolezza che la nostra storia e le nostre tradizioni possano ossequiare quanti ci hanno preceduto e illuminare quanti ci seguiranno.

Il presidente dell’Associazione Touring Juvenatium OdV Ets Vito Fumai

U preisce ……
di Papagna Isabella

So nƏtƏ pù prƏiscƏ dƏ tuttƏ.
La prime nƏpòƏtƏ de lunƏchƏ figghiƏ mƏschƏlƏ.
E ù inghèlaisccc dè rè do nònnonnƏ èrƏ statƏ sƏstèmètƏ.
StavƏ d’assàprà nu gƏlatƏ do corrsƏ arrƏvƏv,
sƏ passiƏvƏ , acchiƏmƏndƏvƏ l’ negozz da nƏ vèƏn è dà l’àlt,
ma l’uuccchh s’affermavƏƏ à vƏdè là vƏtrinƏ nƏ càmƏsƏddƏ
e cun nucchhh ciecat a la patron
La dia doo pƏ stavƏ già indƏ o corrƏtcc.
N‘Ə voltƏ, sƏ dicƏavƏ: mƏgghiƏ lƏvà subƏtƏ lƏ ’ nnghƏlaiscƏ,
PrimƏ ca u criataurƏ nƏscƏ chƏ nƏ goƏlƏ ‘mbacc.
VƏrƏmƏndƏ lƏ nƏscƏtƏ, fu nè discussionƏ tra rƏ do nonnònnƏ,
PƏrcè la figghiƏnde sƏ lamƏndƏvƏ p lƏ dlaur. fuuorttt
Ə NƏn sapƏvƏ u casiin Ə lƏ griiddd ca stavƏ ind a la camƏr da prƏnz.
L’alt ca stavƏnƏ prƏsƏnt ò trascurs cƏrchƏvƏn de daicƏ :
stƏtƏvv citt ca ss sènt dall’alta venƏ.
PƏrcè una dicƏavƏ è nƏte la ghèmmƏ dƏ frƏfƏlatƏ e sƏnza capiddƏ
Signerì mƏmmè, nƏnƏ si datƏ rƏ mƏsaurƏ giustƏ,
pè fa nascƏ né bella paupƏ .
l’alte rƏspennavƏ,:ca avƏvƏ statƏ u figghie meschele
Ca nƏnƏ avƏvƏ sapaut sƏmƏnè agarbatƏ.
AlloƏrƏ, u mƏraitƏ de la fƏgghiƏndƏ,ChiƏmƏt a la prƏsƏnz dƏcƏavƏ:
dò a mè stà allƏgrƏ pè le nƏscƏtƏ e nonƏ pƏ chèssƏ fƏssariƏ
L’imbortƏndƏ è ca stimm tuttƏ quƏndƏ bunƏ e in quƏndƏ a
La pƏpoddƏ mƏzzƏ e’ mƏzzƏ, se daisc: cì tƏanƏ appƏtaitƏ già de mò
S’avà fa né bƏlla fèmmènè, a la facci du zipp!!!!!
Ə pòò, nƏnƏ saitƏ vauƏ, rƏ nonnònnƏ, a scègliƏ chƏrƏ
ca ammè preparà !!!!simme NèuƏ u attènƏ lƏ mƏmmƏ,
pƏrcè ognƏ crƏataur e bƏdd a la mƏmmƏ soo.
E paur lƏ nonnè dù attèƏne s’arƏcrƏddàiƏ du nu’ àlt fatt
stourt e ridichƏlƏ ca apparètƏne a la proprietà du merait mourt.
Ne dìƏ fù chiemƏtƏ do notar pe sèndaiƏ, ùuu tèstƏmƏnd dƏ dƏ sruughƏ,
mƏ rƏ soèrƏ du meraite facƏrƏnƏ fƏrmè de le vinghƏlƏ,ca acchƏssƏnziaiƏ.
Ci là nepòtƏ a rƏ 40 diƏ, da le nèscetè mƏrèvƏ,
Le spèttƏvƏ nƏ partƏ dƏ pròpriƏtà, mƏ cì chƏmbƏvƏ nƏnƏ avƏvƏ nuudd.
PƏrcè aƏrƏ nè vrgognƏ pe re sòor ca nƏnnƏ avƏvƏn avaut figghiƏ
NƏpautƏ nƏnƏ stavanƏ, mƏndrƏ u fugghie, ca avèvƏ avaut
nƏ fƏmmènƏ partecƏpƏvƏ, quandƏ arrivƏ à 85 ànni di vaitƏ.
Accss n g fù nƏ firma e la dat inda a ne bust a chiuss appzzcait ca la ceer rossa,
AòscƏ, còmƏ aòscƏ re soore du nònnonne
d’atteneme nƏnƏn stonnƏ chiau a ScƏvƏnƏzz
onnƏ sciutƏ in America pƏ diventaa ricchh e so vènèut
quènnƏ so mortƏ sƏnzƏ ca nìsciunƏ pƏtƏss mette nu fior
Perce volevan staa do!!! prƏparèƏn da vive la cappƏll o camèsèndƏ,
facƏn già re cƏrt man o notar. MƏndrƏ la nèpotƏ aòscƏ chèmbƏ,
E a 85 enne nƏnè’ avà arrevaitƏ, rƏngraziƏ u patrƏtƏrn
ca loor ònnƏ staitƏ càttàivƏ chƏrƏe sƏ goòdƏ la vaitƏ la co la bòna salutƏ.

Chedde déje ca me so lauréete
di Bavaro Florinda

Véue mò m’ avéjte déjsce,
doppe nu matremóneie e la nascete de nu figghje,
qual iè nu alte mòménde chjù belle
jinde a la véjte de niéune…
Beh, nescéune ‘ndevéne?
Mò vu digghe belle belle u’ fatte,
vesceche ddò tande crestjéne,
nan séjme quatte gatte!
Chedde volte, dall’agitaziáune nan drememme la notte,
gè alle 6 de matéjne tutte dréte alla porte du bagne,
préjme ca ne facèmme sotte!
Nescéune mangè nudde e,
tutte vestèute de punde,
allepéite e sotte alla chiove n’avveiemme alla stanzeiaune ;
Ci ne vedájve a chedde órarerie s’addemannájve…
Ma chidde, addò vonne?
M’avajve laurée…
Jinde o’ tréne ci parlaive de parmeggéne,
ci penzájve a prenotè la vacanze,
ci sciaive ‘ndérre a la lanze
a mangè le frutte de mére,
e jè, po, ca nan velájve sendè nescéune…
Addavére… addavére!
Ascennemme a Bére
e de tutte fodde arrevemme a l’uneversetéie.
Jacchie a papà, trúve a papà,
arrevè doppe chiù de mezz’àure,
se ne sceje a Giurisprudenze!
E néue a perde la paciènze!
M’assidebbe tutte sedète,
la tesi ‘nge decibbe tutte de nu fiète
Mammà e papà, che le lagreme all’occhjere, a famme le comblemínde
E, po, tutte o’ bar amiesce e parínde.
Cuggineme ca repegghjaive tutte che la cineprèse,
ce iaive belle, jè tutte chendende…
Meh, nan me venéje a déjsce doppe na semméne,
ca saupe o filmíne, pe distrazeiáune,
avíve stéte cangelléte propeie u momende della proclamazeiaune.
DANNAZEIAUNE!!!
Nge avàjve ‘mbrestéte la cineprèse alla canéte
e, saupe alla laurea máje,
nge aváive puste u’ vattiseme du figghie néte!
Remanemme mertefequéte
ma la soddisfazeiaune a mammà e papà alméne ‘nge la so déte!

Pippe o musse
di Rutigliano Giuseppe

Alle tìmbe nùste, quànne iaìve virne e daffòre staìve u scìle e néue jémme tùtte na sòzze
cu mùcche o nése, pekké jémme angore pedecéine de fònge e criatéure,
n’attaraddémme che le chenzepréine e tùtte la frambùgghie fattizze, attùrne alla fràscére.
Ménze alla gregelléie e o fuffuaminde, tànda stùrie sendémme… ‘nvendéte e vére;
e cérte le scévene a begghiéie a do’ meré Crìste, da m’bònda a m’bònde,
e tande volte le so sendéute, ca le téneghe angòre negéise a stambatélle, do ‘mbrònde.
Pippe o mùsse, ci de véue na la ‘me sendéute?
Giacchenidde pippe o musse jàive u medélle du masqùe de na volte; patréune e ssòtte.
Le famigghije jéven de stàmbe patriarchéle e l’ùmene, sevirchìe, dévene du uàgghie.
E ‘nziamé le servèzie na ‘nguadrévene a dovère, u maréte miche tande addemeraìve,
e nu reteuéne che tùtte le zzìrre alla megghiére nge appezzecaìve.
“Quanne véie a càste, dange nu sceckaffe a megghiérete: téue na u séje u metéive, iédde ù sépe.”
Provérbje andéjche ca a v’arrevéte a néue do Sòle Levànde,
la désce long accàmme mméne a Mussòlinne aggeraìve u mùnne, e le masqùe na trattévene le fémmene mìche che le uànde.
Cu palettùdde mméne e na ràmasùgghie de ‘ngègne,
chìdde quàtte carevéune lìteche lìteche scàrvnesciaìve.
Da andequéte patreune de chése, o ce vléime schemetéje la mtelegéie de le grìsce andéjche,
àvissema désce anfìtriaùne, attàneme sémbe le stésse paròle ne svemequaìve.
Pe fanne sbambéie u tìmbe, sémbe cùdde préise rezzeùaìve; iàure, pùnde e meménde.
Dàze ca na petaìve trevé la pìppe, Giacchenidde ca staìve accame a na preséte de vòve – réchieme etérne a do’ sté mo cùdde sòrte de zembafùsse – “creseméje” la patràune. “Pùzze frìchete!”
E u sapéte a do’ la tenaìve la pìppe chédda scòrze de prevelàune? *(con gesto eloquente della mano, chiede ai convenuti, aspettando che loro diano la scontata risposta)
Bra’, ianghe ce sa fàtte na bélle oràrje, nondeméne ve vésche tùtte arezìlle e descettéte,
ma ié gràzie a ma -peùre ce tenéte le pite alla cileciàppe- ca ve so fàtte ‘ngàrréie la stréte.
‘Mberatànde, taté quagghiaìve. Pegghiaìve u vìgghie, mànghe ce iaìve nu fàtte cheriéuse.
Dope tùtte chìsse ànne pére a vedaje ca nùdde a cangéte.
Pedénne, na stòrje ca petaìve fé réte
a nu nasperminde de la severchiaréje (tirannia) jòsce a pertéte.
Le masque che le meéne lònghe de na volte na nge stònne chiéue; oddìe, a me passéte da Ròte a Peléte, pecché stònne àngre le perépoténde e l violénde, e tànde ménze a lòre, ànne pegghiéte u sblìnde e iòsce ànne àddevndéute carenéfece òltre ca òpperéssore.

U chiande e u rése de le scevenazzíse de na volte
di Dangelico Rosa Maria

Jìnde a la véite de tutte quande
stè u rése e stè u chiande.
A le tímbe de tanne, le motive pe chiange ièvene assè:
stàjve la uèrre, la féme e pèure la povèrtè.
Ma cèrte volte lacreme de gioje se petèvene versè
e le núnne núste na manére pe réite sèmbe avèvene acchiè.
Stàjve Rosètte,
ca iàjve bèlle, assetuéte e tutta pèrfètte,
e tenàjve nu sugne jìnde o cassètte:
velàjve scè a Bére pe chendenuè a studiè
e majèstre devendè.
Ma siccóme iàjve tímbe de uèrre e le selléte ‘ngére ièvene assè,
u atténe a Rosètte ‘nge decè:
“Téue a la scole a Bére nan ‘nge vè!”
E jédde, pe stu fatte, assè chiangè.
Po stàjve Terése,
ca ogne chiande trasformàjve jìnde a nu rése:
pèure mènze a tande difficoltè,
jèdde le figghje da na ponde le begghiàjve
e a ballè la quadriglie se mettàjve.
E le schírze ca faciàjve nan ze potene chendè:
fernére, veccîre, ‘nfermîre e chembagne, nescéune se la petàjve scanzè.
Po stàjve Pèppìnne,
ca giòvene giòvene a fè la uèrre, in Libje, fu mannéte.
Dope ca tande anne avèvene passéte,
e le talliéne la uèrre avèvene quése pèrse,
la famigghje fu avveséte ca Pèppìnne iàjve dispèrse.
Le lacreme de delàure de la mamme fùrene assè
e tutte la famigghje u lutte ó vrazze se mettè.
Ma nu giòvene, na bella dè,
a la radje u naume de Pèppìnne sendè:
l’nglíse, in Egitte, u avèvene fatte pregionîre.
Subete a cudde giòvene ‘nge vené u penzîre:
scappènne a la chése de Pèppìnne scè
e la mamme avvesè.
Accómme chèdda crestjéne la netizie sendè,
tanda lacreme, chèssa volte de gioje, chiangè.
Po stàjve Taresìne,
ca tenàjve na figghje bérafatte assè,
ca all’Amèreche se n’avàjva scè.
La dè ca chèdde avàjva partè
e da Nàpue la néve avàjva begghiè,
Taresìne acchesì forte chiangè
ca fine a Sande Spirete se sendè,
percè jìnde ó córe séue jèdde sapàjve,
ca pe tutte la véite, la figghja saue, mè chjéue la vedàjve.
Ma la gioje assè iàjve
quanne da l’Améreche u pacche che la lèttere arrevàjve:
“Mammà, u sabete, quanne tornene da fadeghè maréite e figghje.
u taveue si egne de dollare pe tutte la famigghje”.
Quanne jèdde a la lèttere responne velàjve,
a la figghja struéte, che la tèrze elèmèndare, chiamàjve.
E la scéne tutte da réite iàjve:
ce chèdde na screvàjve
le parole esatte esatte ca jèdde ‘nge deciàjve,
u macìdde succedàjve
e péure na cause ‘mbronde ‘nge ammenàjve.
E po stàjve Andonie,
ca organezzàjve le squadre de chìdde de fôre,
ca pe d’agguadagnè do lirre scèvene a fadeghè pe nu signorre.
Che le bececlitte fine a la Pugghje avèvene arrevè
e a mméte u gréne avèvena scè.
Ma le condizione iévene brutte assè
e chidde du solte che le lacreme se l’avèvena standè:
subete la maténe s’avèvene alzè,
tarde s’avèvena reterè,
sòtte ó saule avèvena stè,
e assè avèvena fadeghè.
Però jìnde ó “chendratte” alméne le mmíre da vèvve ‘nge avèvena dè.
Ma siccóme u signorre péure resparmiè velàjve,
le mmíre sotte ó saule ‘nge u mettàjve,
acchesèje a le fadegatéure nan ‘nge piaciàjve
e chiù picche se stresciàjve.
Allore Antonie a réite la begghiàjve
e le cepodde c’avàjva mangè vecéne ó fúche rescaldàjve,
acchesèje, a paragone, le mmíre addiritture frìsceche paràjve
e chiù mègghjie ascennàjve.
Cepodde frevéute mangè,
mmíre calle vevè
e decè a l’alte fadegatéure ca stèvene jìnde o lûche:
“Fûche stéuta fûche!”
Chisse fatte vicchje n’anna ‘nzegnè
ca jìnde a la véite de tutte stonne le difficoltè,
ma la manére besogna trevé
ca ‘nzimme ó chjande u rése sèmbe ava stè!
Gràzzie amma désce a le núnne núste
ca n’anne racchendéte
chèdde ca lore anne passéte
e accómme u anne affrondéte.
Chèsse iè la chiù grosse èrèdetè
ca ne petèvene allassè!

Nu’figghje…
di Massari Myriam

Nu’figghje…
T’u’ sunn, u’ aspitt
e ògne penzire ddè u’ mitt.
E arrèive la dèje …dopp timb
ca’ t’aggeire la chèpe accamm o’ vind’
e chedd’ ca’ te mang’…u’scitt
cu’ cor ca fésc u’ cavadd ‘mbitt.
“Madonn, jè ovér o me so’ sbagliéte?
E nan sè ce àda chiange o réite.
Le llacreme jnz a l’occhje brilleno
e accàmm a na’ fontanèll ascènneno
Te scatt u’ cor
pu’ tropp amor
e te mitt a rèite, a zembé, a candè
e po’ vè o’ specchje a controllè
ce se vait chiù grann la vènd
e, attind attind, do’ cust l’acchiamind..
Accàmm jnz a’ nu’ sunn
vu’ gredè a tutt’ u’ munn
ca’ crèsce la famìgghje
percè finalmend àva arrevét u’ figgghje
U’ figghje?.. La figghje?
A ci pòte rassemigghje?
..E ci se ne ‘mborte..
chedd’ ca’ vole la sorte.
Teu u’ ssè ca’ pe jidd’ o jèdd’
àda chiange e àda rèite
percè Jidd o Jèdd
uagnàun o pecciuèdd
t’ana jènchje la véite
adò se sépe …ca se chiange e se réite

La fertèune acquanne me jacchie, cange strète
di Schino Rita
A propizie m’acchibeche quanne Vetucce sbattaive nu sorte de pulpe saupe o scoglie de Giuanne, che tanda dovizie. – “10 èure e purtatiue, me deceje”-
Sejne Vetucce … Però m’adda leveje la chepe, ca chidde, a chese, jind alla tièdde acchemmènzene add’arevatte e ‘na sacceche percéie me la iacchieche sembre jè jinde o piatte. Scetté la chèpe alle pisce e cu pulpe jinde a ‘na buste me retribeche a chèse prisce prisce, senza sapaie ca staive stepète u’arruste.
Che mariteme mèje, però, me tenaive da leveje nu dènde, l’ove sèue jèven sembre a do rosse, sciaive decènne a Criste e a tutte u munne, ca me faciajve frechèje da tutte e jaive jaure ca me dajve ‘na mosse.
– Chèdde jaive l’accassiauna giuste! – Gè mu maggenaìve acquanne ‘ngiavaiva fè vedaje u pulpe! U affère uavaive fatte e m’avaive levèje chudde guste. Avaiva remanèje che l’occhière sbranète e ‘na volte pe sèmbre, jaive jè ca avaive rète ….
– Vèue moje ve penzète ca facibeche attimbe?
Ci diavue foje ca me facèje trasè jinde a Nannine Zecole e cu pulpe appèse jinde o carrèlle, sciaive trevènne la vasanecole.
– Nannì …. Nannììììne …. ‘Na fèmmene sciaive cerchènne a destre e a manche nu pulpe ca da jinde o carrelle ‘nge avèvene arrebbète ….. accome a ‘na furie de sanghe.
Vèue mò ….. pegghiète a maje! Acchemenzibeche a sedèje pèure l’acque du vattiseme, alte ca rète, ‘mbacce o nèse la staive addavaje.
E cè ‘nge velaive …. La calunnie se sèpe, jè chiù forte de la gastaime e jè, o poste sbagliète o memende sbagliète m’acchiaive.
Chedda Nannine, sembre drète a cudde vangaune add’attaccheje buste de taradde, ca pe d’aprille ‘nge velèvene tutte le sande, allassè la sègge e me venèje a porsce u fianghe.
– ‘Nge chembessibeche jinde a ‘na recchie, ca pure iè tenaive nu pulpe jinde alla buste, ma jiaive senza chèpe e grusse parècchie.
– Nannì, decibeche …. te pozzeche fè vedaje le fatte, ma dè drète o vangaune, abbaste ca ‘na mettème u cambanidde alla gatte!
Chedda Nannine la benedisceche angore! Pe ciò ca me passibeche chedda matène …. Manghe li cane signorre.
Quanne alla tavue cu pulpe ‘nande, da mariteme me sendeche de dèsce ….
Beh! U prizze de cusse pulpe, senza chèpe pèure, acquanne a scèute?
– Ce ‘ngiavaiva responne! Ca, acquanne a scèute e a scèute, pe maje, u mègghie affère, jè chudd ca ‘na se fèsce.

Rebusciàte!  (Premio speciale ANMI)
di Spadavecchia Corrado
Stê u meménde pe chiênge e cure pe ràite,
vùelte e aggiàire chèss’è la vàite.
Chênosche nê storie e mó ve la conde,
lèste lèste e da pònde a pònde.
Da uêgnòene, sò chêmbàte mmézz’a la strate…
a scequà ò pallòene, a fà u rebusciàte.
È ovéere ca nén facémme attenziòene,
nén tenéeve pasce cure pallòene.
Nén penzêmme ca che nu “sberròene”
se chembenêeve nu “prevelòene”!
A mbà Vitucce e a cummà Mêriétte
l’êmme prettàte sémbre respétte,
mê cu pallòene le rembémme tòtte re fenìestre
e mbà Vitucce gredêeve:”Mó pregàite Criste!”.
Cucce cucce me retrêeve a case,
attêneme, nnênz’a la porte, decéeve:”Trase!”.
Avéeve sapàute tutte u fatte,
decéeve:”Vìene ddo, ca mó te scecatte!”.
Avéeve arrevàte u meménde pe chiênge
e pe nén sendàie delòere a padduzze m’avéeve da strenge.
È ovéere ca mêzz’e pênelle
fàscene le figghie bèlle
mê pêne e presutte
fàscene le figghie brutte!
Cchèsse érene re paròele ca me decéeve
e che la sênd’a rasciòene me sfrechêeve!
Sfeuàte la ngazzatàure decéeve:”Sàite tutte rebusciàte!
Àie vógghie capàie còem’è ca vòene acchecchiàte!”.
Àie respennêeve:”Suor’Ambroggìne ng’ha mbaràte
e nge fàsce scequà pàure alla scalzàte!”.
Tênne, se scéeve a re mmoneche ò asile,
tutte sùezze, cu mêndesìne tutte a file a file.
Suor’Ambroggìne nge venéeve a pegghià che la vettàure,
po ng’acchembêgnêeve la séere allarescàure.
Nê dàie ng’affremmêrene le garbenìere…
deciàie:”Cé volene acchiênne chìsse filapustìere!”.
“Buongiorno Sorella! Patente e libretto!
Faccia con calma… sono qui che aspetto!”.
Nge dette u lebbrétte… assolêménde cure tenéeve…
èdde sapéeve guidà… la paténde a cé srevéeve!?!
Po stêeve “Scêmme lìegge”, nê strate
ca éere drètte, lisce e asfaltàte.
Facéeve nnênz’a nu riòene
ca le decévene “u serròene”.
Ddà scêmme a scequà che la carriòele…
quênd’a cadàute, êngòere m’abbràusce e me dòele!
A case me retrêeve tutte screcciàte
e pegghiêeve arréete mêzzàte!
De lagreme ne sò scettàte,
doppe ca m’avéeve fatte nu sacche de resàte.
Ci a “zippetravelùenghe” te mettìeve a scequà
quênde chiù da lònghe avìeve da zembà,
sòep’a la scechéene de l’alte avìeve d’arrevà
e re ràine nge r’avìeve da scecattà!
Appedênne venémme chiêmête rebusciàte,
preccè nén scequêmme da crestiêne aggarbàte.
Mê pózzeche dàisce ca nèue rebusciàte,
pàure ci nu sacche d’ênne òene passàte,
êmme remêste sémbre chembêgne,
mê a nesciàune ê stàte pùeste u tembêgne!
N’êmme sémbre aietàte e respettàte,
preccè éreme chembêgne de mmézz’a la strate!
Mê nesciàune s’àve avendàte
pe chère ca po àve devendàte.
Stê cì fàsce u dottore e ccì u frabecatòere
mê tutte nge prettìmme respétte e onòere.
Pàure óesce quênne ng’acchìmme mmézz’a la strate,
pàure ci tìene la suste è tòtte nê resàte!
È verêménde còese da ràite,
v’u daiche a tutte quênde ne stàite.
Appedênne ve daiche ca è mégghie u rebusciàte
e nòene cure ca è nu mènghie pàure ci lauriàte!

Nù fatte chiamète Ferrìre       (1°Premio e Premio merito)
di Piscitelli Luigi

Da stamatène stògghie assèse sàupe a sta panghìne,
e acchiàmendeche le sciùche e tutte sti menìnne,
ca sciòchene a pallòne sàupe a le piastrèlle…
a do so embarète a pàttenè…màmme ce iàve belle.
U parc Scianàteche stè da na vìte ìenze a stu paièse
e a penzè cà stèt fatte gràzie an’ imbrèse!
Eìn…na fàbbreche ca a Scevenàzze a pertète ricchèzze,
se chiamàjve la Ferrìre e du Mezzoggiòrne iàve na potènze.
La Ferrìre a nète pe òper del frète Scianàteche,
ca cu fìrr ann avèute da sèmb nu rappòrte sembàteche.
Uànne anghemenzète a vènne port a port en mèzze alla strète…
uànne barattète pe levàsse dal scarpèune quàcche pète!
E chiène chiène e cìtte cìtte, ànne alzète ìenze a Scevenàzze,
na sorte de fàbbreche a do se fadegàve u fìrr e…pèure u màzze.
So assè le scevenazzìse ca do ìenze an fadeghète,
famìgghie ca sànne fàtt le sòlde, lànne strùtte e anzemùete.
Te ne àvvertìve de ci fadegàve ìenze alla Ferrìre,
percè sàccàttèvene l’appàrtamende e le vedìve sènza penzìre.
Saccàttèvene vìgne, trattòre, ciòcere e pagghière,
accsè dèvene na bòtte alla Ferrìre, alla càmbagne…e alla megghière!
Le malelìngue decèvene ca chìsse se mettèvene in malatè,
acchsè àu pòste de scè alla Ferrìre scèvene a cògghie l’auè.
Aschìtte lor scèvene dalla Cinèse au merchète en mèzze alla vìlle…
addàccàttàsse u presùtte, la mortadèlle e le fermàgge a chìlle.
Dàu firr se passè a fadeghè u accìàie speciàle,
e se chendèven chiù de mìlle dipendènde, au pùnd tal…
ca la Ferrìre nàn dàve da mangè aschìtte a lor,
ma tuttàttùrne a Scevenàzze se resperàjve ricchèzze, potènze e lòde.
Le trène, tràsevene a carescè, fin ìenze alla Ferrìre…
in Euròpe, Russie e Sud Amèrech acchmannàjve la lìre!
Le crestiène scecàndèvene…venèvene descetète da ìenze au sùnne,
percè chèdda maledètte serène avìvene senè a d’ògne cànge tùrne.
De le frète Scianàteche àrremanè nieùne delle fìgghie, Mechèle,
nu ‘ngegnìre, imbrenditòre…e polìteche adavère.
Cùsse pàrch ìidde u a veleùte a tùttaforz,
percè le dipenddènd avìvene pegghè iàrie, avìvene fe ù sport!
Do ìenze ge facè pèure na scòle de specializzaziòne,
acchsè ànghe le chiù sfadeghète avìvene embarè la professiòne.
Au ragionìre Massar, ca iàve nu cambiòne chele pàttene a rotèll,
ge facè fè na squàdre de uagnèune giùvene e bèll.
Ma a chìsse de pattenè attùrne attùrne nange piaciajve
e allor passèrene a pallìne e stèch ca iàve chiù bell…caciàjte!
Ecchte do! Cu naùme AFP, nascè l’occhèi a Scevenàzze…
nu scudètte, na copp delle copp e scequatèure de na cèrta ràzze.
A chìdde tìmbe, pe la fatèche, nagestàjve l’attenziòne,
ìenze alla fàbbreche ge fùrene mùrte e strepiète…a repètiziòne.
Le paròle nanavàstene pe fàvve veramènde capè,
in ge condizòne chìsse operàie avìvene fadeghè!
Saùpe a cudde laminatòie, cu trappòne, se fadgàve sèmbre ch l’affànne,
u acciàie bollènde, ce te sfesciàjve, accàume a na frùste te trasàive in gànne.
A do stèvene le fùrne la temberatùre iaìve de sètte-iòttecìnde gred…
ca ce stìve all’infèrne a fadeghè…àvive ste chiù liète.
Giuànne, au laminatòie, l’ acciàie u avè mezz all gàmbe
e Felìppe se salvè ma arremanè zùppe a na gàmbe.
Faièle Trenghìlle e ‘mbà Giggìne Presìdde zembèrene all’àrie tu pìnze…
pe dàbbrescè le fìrre de nu carrà armàte ca tenàjve na bòmbe aschennèute ìenze.
Nieùne pe sciucuè fu gonviète da drète ch l’ àrie combrèsse,
e schattè accàume a nu pallòne quànne so le dè de fèst.
Alla memòrie de chìsse mùrte fù fabbrechète na cràusc de fìrr,
ca prème tàcchìeve da nànze, au capesànde, quànne trasìve.
E accàume a tànde situaziòne ca seccètene ìenze a stu paièse,
quànne la polìteche vène men vè affùne pèure l’imbrèse.
Aldo Moro venè accèse dal Brigate Ross…cè combinaziòne,
ìidde ca se pertaìve u naùme della Ferrìre ad ògne situaziòne.
Nu disonèst ge facè fe a Scianàteche nu sòrte d’investìmènde…
ma nanniàve u momènd, la crìse stresciàve accàume a nu serpènde.
Chiène chiène la fatèche iàve semb chiù de mène,
famìgghie ca prème stèvene bun sacchièrene a fe la fème.
A pìch a pìch anghemenzè pèure la càsse indegraziòne
e chiù de nieùne trasè ìenze au tunnel de la depressiòne.
Le dipendènde arrevèrene a mètte de tàsca lòr le sòlde,
nu miliòne de lìr a tèste, pe sperè nèlla chiù mègghia sòrte.
U sindacàte au pòste daggestè, facè scafuè de chièu la tèrre,
l’operàie fra de lòre ànghemenzèrene a fàsse la uèrre.
Ci pigghè coràgge, se ne scè e se leberè de còrpe e mènde,
e po stònne chìdde ca fùrene costrètte au prepensionamènde.
Crestiène ca ìenze alla fàbbreche facèvene l’operàie specialezzète,
sannacchiète a fe le manovàle alla cìndesessàndasètte quànne lànne alzàte.
Da pegghiè nu stepèndie ca le faciàjve cambè da segnòre…
venèvene paghète alla scernète pèsce de nu garzòne.
Iàve u mìllenovecìndesettàndanòve a quànne la Ferrìre acchiedè,
ma iè pènzechè ca alla fìne…nanàvachièuse mè!
De sechèure a va remanè pe sèmbe ìenze alla nòstre memòrie,
percè na fàtte cambè tànde de chìdde mòmende de glòrie.
Iòvere ca le conseguènze le stème angòre a paghè,
tùtte cùdde amiànde da dò…nansanascèute mè.
La vìte ie accsè, fàtte de stòrie bèlle e brutte,
ma se vè sémbennànze ch la pèlle ca sa strùtte.
Nànge stè futùre sàupe alla fàcce della tèrre…
ce nan sàcchiàmènde au passàte, brùtte e bèlle.

“Ma tu vete u destene”     (3°Premio e Premio musicalità)
di Demartino Giuseppina

“Fesce fridde stanotte, iè tutte ascheure, addò m’avite pertete?
Sendeche sole l’acque du mere ca abbreusce le ferete.
Salvatò…Frangì…addò avite sceute?
Stè troppe silenzie, percè nan respennete?
All’imbrovvise nu colpe de cannaune…m’attappeche le recchie
Me desceteche zembenne do litte…so gè vecchie”
Che cusse bagaglie viagge la memorie
‘mmenze alle strete de chessa storie.
Storie de uerre, d’amesce e de recurde,
picche se salvene,tande hanne murte.
Marenere giuvene, orgogliose e fiire,
peure jidde saupe a chedda neve:u preme trembettire.
So pesande l’addestramende, cu calle e cu fridde,
poje, na bella dè,nu delaure,forte,’mbitte.
U respere se fesce curte, po’ la freve,
u sbarchene e u recoverescene,pe falla breve.
La neve nan u aspette, repigghie u larghe,
chendinue la missione,ma jidde ammanghe.
Picche doppe la netizie ca leve u fiete:
nu slurje,in piene,la neve a va affennete.
Avaiva ste anghe jidde jinze alla liste
De tutte chidde giuvene ca nesceune l’ha chiù viste.
Na mamme gè chiange u proprie figghie,
jè forte u delaure,nan se repigghie.
E invece na deje, ma tu vete u destene,
s’appicce la speranze e la notte addevende matene.
Salvete da na malatè, da na chembenaziaune,
ha rengraziete sembe Criste cudde uagnaune,
ca ce nan u sapete mo vu digghie jè,
cudde marenere iave u attene mè.

L’ann de prèm
di Lisi Giuseppe

Chedd ca mò vjà lèsc
Fesc part de stù Pajès
E chedd ca ve stoggh a dèsc
jè veramend assestèut!
Le vìcch andèc raccndèvn stì fatt
all’attànr nùst
E l’Attànr nust le raccndèscn angòr
a le figgh nùst!
Chidd de l’etè anòst ne pìc s’arcordn
e ne pìc sàpn
Chidd chiù giòvn né s’arcordn
e màng sàpn!
Quand nu pìzz de ghiacc ‘jinz a na còng
renfrschàv la bìrr e la cocacòl
e acquànn passàv u carrùzz de le gelèt
artnàv attùrn tutt le Crstièn!
Quand na frascièl de carvèun
‘angalsciàv tutt la chès
nu stùzz de mattàun tùst e rscaldèt
‘angalsciàv tutt u litt fatt de pàggh e bièm!
Quand la nòt se fadgàv le pèn
e se kcenàv ‘jinz ‘o fùrn de lgnèm
e acquànn se faciàv le mìr da l’èuf
ca assàv ròss e profumèt!
Quand ad agùst faciàv u temborèl
ne schaffèmm sott a le ‘rnzul pe la paghèur
e mttèmm la scòrz de la nàusc ca gallggiàv
‘jinz all’àcq ca skrràv!
Quand l’estèt fadghèmm e stèmm occupèt
pe na stè ‘menz a la strèt
e acquànn pe ‘mbarè u mstir a fadghè scèmm
pic e nùd aguadagnèmm!
Quand ‘nalzemm sùbt la matèn
e scèmm fòr a coggh l’auè
appccèmm u fùc tutt la dè
e mangèmm, cpòd, pstìcch, pmdor e pèn!
Quand scèmm a la scòl cu grembiul azzùr e u fiocc celèst
pghièmm mazzèt da le màmmr, l’attànr e le maièstr!
Quand jèmm ignorand e na ‘ngapscèm nùd
ne dvrtèmm senz’atnà nùd
e acquann ne sndèmm ricch senz’atnà nùd
paràv invèc ca tnèmm tùtt!
Chiss storje le raccondèvn le vìcch andèc e se le passvèn attèn e fìggh
quand nèu jèm pccenìnn
Po’ àmm fatt grànn
e àmm pèrs nònn, sciùk, e tutt càus!
Chessa canzòn o chessa storièll a le timb de mò ‘nanz pòt chiù dèsc e raccndè
ca soltand pe pazz, spostèt e demènd te pòtn pgghiè o scangè!

Savéne, jéune alla bbùne. Na stòrje pe cchjànge    (2°Premio e Premio originalità)
di Soranna Leonardo

Chède ca ve stògghe a racchendè à seccìsse veramènde, ne pìcche d’anne fè.
Stàjve nu giòvene a Scevenàzze ca nan dave fastìdje a nescéune. U’ avìvve vedà accàume jàive bbràve; tenàjve n’abbeletè tutta speciàle a réalezzè na chède de stremìnde fatte de pèlle d’anemèle: ciòndele, portafògghje, berzelléne, braccialìtte e tand’alte càuse, ca piacèvene alle mascue e alle fèmmene.
Aggeràve pu’ pajése che na cammenatéure tutta particolàre, dondolàndese dondolàndese, che la scecàine abbascète e che tùtte le stremìnde appennéute a le vràzze e jìnde a na bèlla borze de pèlle.
Ogni tande ne venàive a trevè jnde o’ Cìrcle nùste, percè sapàive ca ngolche jéune de néue s’accattàive na càuse, petàve jèsse péure na fessaréje, pe d’acchentendàue e pe faue cambè.
Ca po’ addacchesséje se cambàve; che chède ca resciàjve a vènne, sciàjve nnànze.
Stajve asséule; pelloméne jàive chède ca sapèmme néue.
Nan faciàjve mèle a nescéune, percé nan dajve fastìdje. Vu’ so’ dìtte? S’avvecenàjve chjène chjène, che nu bèlle sorrése ; nan deciàjve nùdde, t’acchjamendàive e téue nge’addemannìve u’ prìzze de chède ca te piaciàjve e po’ te mettìve d’accòrde, ci te chenvenàve.
Jàive sembàteche, jàive ne pìcche “alla bbùne”, petéme désce adacchesséje.
Na sàire, na chède de uagnenàstre, ca u’ avèvene pegghjète de mére e ca u’ aggiamendévene sèmbe malamènde, u’ acchemenzèrene a sfòtteue e a sfòtteue. Resestàjve e resestàjve, ma po’ nan ge la facéje cchjèue e prevé a respònne: U’ facérene “nùve nùve”, u’ pestèrene a sànghe e u’ allassérene mùrte ‘ndèrre.
U’ giòvene “alla bbùne” se reteré chjangènne desperéte a la chése.
La dèadòppe u’ trevèrene murte: S’avàjve accése.
Se chiamàjve Savéne e nan faciajve mèle a nescéune.

Si ringraziano
-FONDAZIONE FAMIGLIA PISCITELLI D’AGOSTINO
-GLI AUTORI
-LA GIURIA TECNICA:
Achille Sara
Amoia Giuseppe
Andriani Rosalba
Carrieri Paola
Coppola Nicola
Cassano Francesco
De Matteo Nicola
Fiorentino Marta
Gentile Catia
Lasorsa Paolo
Marolla Nicola
Martinucci Nicola
Ricci Anna
Siracusa Antonella
Spadavecchia Claudio
Volpicella Frank
-LA COMMISSIONE CULTURA DELL’ASSOCIAZIONE TOURING JUVENATIUM
Brancato Andrea
Casaburi Vincenzo
De Mola Valeria
Iessi Maria Antonia
Iride Cristina
Magenta Maria Grazia
Miccione Erminia
graphic designer M. Rosaria Vitariello      linkedin.com/in/maria-rosaria-vitariello